Kamuoyu araştırma şirketi KONDA, 7 Haziran seçimlerinin sonuçlarına ilişkin olarak kapsamlı bir analiz raporu yayınladı.

Rapordan öne çıkan saptamalar şöyle:

– HDP’nin başarısına en büyük katkısı olan iki etmen AKP’den kayan oylar ve önceki seçimde oy vermemiş olan seçmenin oyları oldu.

– 2011’den 2015’e HDP’nin oy artışının yüzde 53’ü 2011’de AKP’ye oy vermiş olan seçmenlerden kaynaklandı. 2011’de sandığa gitmemiş olan ya da yaşı tutmayan seçmenler ise oy artışının yüzde 33’üne kaynaklık etti.

– HDP’nin barajı aşmasını sağlayan unsurun CHP seçmeninin stratejik davranarak HDP’ye ’emanet oy’ verip vermemesi olduğu iddiası, genel olarak CHP seçmen sayısının yerinde sayması/değişmemesi nedeniyle ilk bakışta temelsiz görünüyor. 

Elde ettiğimiz sonuçlar CHP’nin HDP’ye kayda değer miktarda oy kaybettiği algısının yanıltıcı olduğunu gösteriyor.

– CHP’den HDP’ye kaydığı varsayılan ’emanet’ oyların miktarının özellikle Türk kökenli seçmenler arasında sınırlı miktarda olduğu sonuçlarına varıyoruz.

– CHP’nin HDP oylarındaki payı geçerli oyların yalnızca yüzde 0,4’üyle sınırlı kalmış. Bulgular CHP’den HDP’ye kayan oyların geçerli oyların yüzde 1,3’ünden (CHP seçmeninin yüzde 6’sından) az olduğuna işaret ediyor.

– HDP’nin barajı aşmasının en temel nedeni seçime parti olarak girmesi.

– HDP seçmen sayısını yüzde 113 oranında artırmış. 2014’te 100 olan seçmen sayısı 2015’te 213’e çıkmış.

– HDP’nin kazandığı oyların yüzde 72’si Kürt, yüzde 28’i ise Türk kökenli seçmen kaynaklı.

– Çıkarımlarımız sonucu HDP’nin yeni oylarının büyük bölümünün daha önce AK Parti’ye oy vermiş olan seçmenlerden geldiğini görüyoruz.

– AK Parti geçerli oyların yüzde 3,7’sine denk gelen 1,8 milyon oyun HDP’ye kaymasına engel olamadığı gibi, neredeyse bir o kadar oyu da MHP’ye kaptırmış görünüyor.

– CHP HDP’ye kaybettiği oyun iki katı kadarını MHP’ye kaybetti.

– Sağ partilerin toplam oranında düşüş görüyoruz. Ancak bu sefer bu düşüş belki de ilk defa AKP lehine gerçekleşmedi; AKP’nin kendisi de büyük ölçüde oy kaybetti.

– Her ne kadar hem Türkiye nüfusu, hem de seçmen sayısı artmış olursa olsun, CHP’ye oy veren toplam seçmen sayısı neredeyse sabit kaldı. Bu yüzden oy oranındaki düşüş aslında CHP’nin seçmen kaybetmesinden değil, nüfus ve seçmen artışına rağmen, bu partinin kendine yeni seçmen kazandıramayışından kaynaklanıyor.

– CHP’nin yeni seçmen kazanamadığı bu son seçimde AKP milliyetçi oylarını Anadolu’da MHP’ye, Kürt bölgelerindeki oylarını ise HDP’ye kaybetmiş.

– AKP’nin metropol bölgelerinde kaybettiği oylar HDP’nin lehine olmuş. MHP’nin büyükşehir ve metropol alanlarında seçmen sayısının artışı ile oy artışı arasında ise bir bağıntı bulunmuyor.

– AKP her ne kadar Türkiye genelinde oy kaybetmiş olsa da, hâlâ seçmenin büyük şehirlere ve daha küçük ölçekli şehirlerde en dengeli dağılan parti.

– CHP İstanbul’da ve Ege’de ve biraz da Batı Marmara’da daha yoğun oy almışken, özellikle doğu bölgelerinde hiç varlık gösterememiştir.

– En başta Akdeniz olmak üzere, Ege ve Batı Karadeniz, nüfusa oranladığımızda MHP’nin çok daha fazla oy topladığı bölgeler olarak göze çarpıyor.

– HDP oyları bölgelere en dengesiz şekilde dağılan; Türkiye genelinde oyunu oran olarak en çok artıran parti. Türkiye’nin neredeyse tüm kalanında seçmen katılımı artmasıyla HDP oyları da artmış.

– Özellikle Suriye sınırında görülen sandığa giden seçmen sayısındaki artış ve bu mutlak artışın yoğun olduğu yerlerde AKP’nin oy sayısındaki paralel düşüş dikkat çekici.

Suriye sınırı boyunca mutlak oy sayısının arttığı hemen hemen her yerde HDP’nin oyunu benzer biçimde artırması ise Kürt nüfustan gelen tepki oylarının bir göstergesi olabilir.

– MHP ve HDP seçmenleri arasında genç yaş grubunda, yani 18-28 yaş grubu arasında olanlar, Türkiye ortalaması olan yüzde 25’in üzerindedir.

Her 100 CHP seçmeninin 45’i, her 100 AKP seçmeninin ise 43’ü 44 yaş üzeriyken, bu oran MHP ve HDP seçmenlerinde yüzde 31’dir. Dolayısıyla MHP ve HDP’li seçmenler daha genç seçmen gruplarıdır.

– AKP’ye oy verenlerin yüzde 68’i lise seviyesinin altında eğitime sahip olanlardan, yüzde 23’ü lise mezunu olanlardan ve yüzde 9’u üniversite veya daha yüksek eğitimi olanlardan oluşuyor.

– HDP seçmeninin ve kararsızların eğitim profili ise birbirine benziyor ve ortalamanın biraz altında. CHP ve MHP seçmenleriyse Türkiye ortalamasının üstünde bir eğitime sahipler. CHP’ye oy veren her 100 kişiden 22’si, MHP oy veren her 100 kişiden ise 17’si üniversite mezunu.

– Eğitim seviyesi arttıkça AKP’ye oy verenler azalırken, CHP’ye ve kısmen MHP’ye oy verenler artıyor. HDP’nin birbirlerinden oldukça farklı seçmenlerinde oluşması, yani eklektik bir yapıya sahip olması da dikkat çekiyor.

– Tüm seçmenler arasında CHP’li seçmenlerin hane geliri diğer seçmenlere kıyasla daha yüksek seviyede. HDP’liler ise en düşük gelir seviyesine sahip. CHP’li seçmenlerin neredeyse yüzde 40’ın hane geliri 2000 TL’den daha fazla iken, bu oran HDP’li seçmenlerde yüzde 20 civarında.

– AKP'li seçmenlerin de gelir seviyesinin Türkiye ortalamasının altında olduğu ve gelir açısından ülke geneline en yakın seçmenin MHP seçmeni olduğu söyleyebiliriz.

– Hane gelir gruplarının parti tercihleri tablosuna baktığımızda en dikkat çekici bulgu AKP ile CHP oylarındaki değişim. Hane geliri arttıkça AKP’nin oy oranı azalıyor, CHP’ninki artıyor. MHP için hane gelir seviyesi çok büyük bir avantaj ya da dezavantaj üretmiyor. HDP ise en çok en alt gelir grubunda arasında tercih ediliyor.

– HDP’ye oy verenlerin yüzde 13’ü, yani 8 HDP seçmeninden biri Kürt ya da Zaza kökenli değil. Kendisini Türk olarak tanımlayanların sadece yüzde 1’i HDP’ye oy verdi..

– CHP oyunun yüzde 18’ini, yani kabaca beşte birini Alevilerden alıyor ve Alevilerin yüzde 71’i CHP’ye oy verdiğini belirtiyor. Alevilerin yüzde 12’sinin, yani sekizde birinin HDP’ye vermiş olması da dikkat çekiyor. Sünnilerin AKP’ye ülke ortalamasına göre 3 puan daha fazla, CHP’ye 4 puan daha az oy veriyor olması da aşağıdaki grafikte dikkat çekiyor.

– Mezhepler üzerinden tercih edilme oranı Türkiye geneline en yakın olan parti HDP. HDP’nin tercih edilme oranı mezheplere göre sadece iki puan değişmekteyken, diğer partilerde bu oran çok daha yüksektir.

– İlk defa oy veren seçmenler diğer seçmenlerden daha fazla oranda HDP’yi ve MHP’yi tercih ettiği gösteriyor. 2014’te yaşı oy vermeye tutmayanlar arasında MHP ikinci partidir ve CHP ile HDP’nin oy oranı birbirine yaklaşıyor. Ayrıca AKP de genç ve yeni seçmenler arasında Türkiye ortalamasına kıyasla ciddi oranda düşük oy almaktadır.

Analiz raporunun tamamına buradan ulaşabilirsiniz.